Hoe werken tussenringen voor macrofotografie eigenlijk?

Hoe werken tussenringen voor macro fotografie eigenlijk?

Het maken van macro foto’s doe je met een speciaal macro objectief. Juist, maar er zijn ook alternatieven waarbij een normaal objectief kan worden gebruikt om kleine onderwerpen beeldvullend op de foto te zetten.

Een van die mogelijkheden om een normaal objectief voor macro foto’s te gebruiken is met behulp van tussenringen.

In dit bericht vertel ik meer over het gebruik van tussenringen voor macrofotografie.

Wat is macrofotografie?

Allereerst, wat is macrofotografie nu eigenlijk precies? Over het algemeen wordt gesproken over macrofotografie wanneer een foto gemaakt wordt met een vergrotingsfactor van 1:1. Voor foto’s met een kleinere vergrotingswaarde wordt de term close-up foto gebruikt. Met een vergrotingsfactor van 1:1  wordt bedoeld dat een het voorwerp dat wordt geprojecteerd op de camerasensor even groot wordt weergegeven als het voorwerp in werkelijkheid is. Hierdoor kunnen kleine voorwerpen beeldvullend worden weergegeven op een foto.

De vergrotingsfactor die bij het maken van een foto kan worden bereikt is afhankelijk van een aantal factoren:

• De brandpuntsafstand van het gebruikte objectief;
• De kleinste scherpstelafstand van het gebruikte objectief;
• De cropfactor van de camera waarop het objectief is geplaatst bij het maken van de foto.

Cropfactor

De cropfactor van een digitale camera is kort gezegd de verhouding tussen de afmetingen van de sensor in de gebruikte camera en de afmetingen van een 35mm full frame beeldsensor. Een 35mm Full Frame camera heeft een beeldsensor met een grootte van 36 x 24 mm (breedte x hoogte) en een cropfactor met de waarde 1. In het geval van een vergrotingsfactor van 1:1 kan een voorwerp van 24mm dus over de volledige hoogte van een foto worden vastgelegd.

De meeste semi-professionele digitale spiegelreflexcamera’s hebben echter een zogenaamde APS-C sensor, waarvan de afmetingen (breedte x hoogte) 23.6mm bij 15.8mm bedragen. Een dergelijke sensor heeft een cropfactor van 1,5 (36/23,6 = 1,525). Wanneer in dit geval met een vergrotingsfactor van 1:1 wordt gefotografeerd, dan kan een voorwerp met een hoogte van 15,8 mm dus over de volledige hoogte weergegeven worden.

Tussenringen

Zoals de naam al suggereert: tussenringen zijn holle cilinders die worden geplaatst tussen het objectief en de camera.  De tussenringen zijn voorzien van dezelfde bajonetaansluitingen als de camera en objectief, waardoor deze makkelijk tussen het objectief en de camera kunnen worden aangebracht. De tussenringen zijn verkrijgbaar in verschillende afmetingen, over het algemeen bestaat een set uit tussenringen met de afmetingen 12mm, 20mm en 36mm. Deze ringen kunnen ook in verschillende combinaties op elkaar worden geplaatst. Hierdoor kan een vergroting van de zogenaamde beeldafstand (de afstand tussen objectief en beeldsensor van de camera) van 12 tot 68mm worden bereikt.

Tussenringen bestaan al lange tijd: voor analoge spiegelreflexcamera’s waren er al tussenringen verkrijgbaar, alhoewel dergelijke camera’s over het algemeen nog niet waren voorzien van autofocus.

De aanschafprijs van een set tussenringen is beperkt. Voor ongeveer € 100 heb je een nieuwe set in jouw bezit, bijvoorbeeld deze.

Een voorbeeld zonder tussenringen

Mijn Sony 16-50 f/2.8 SSM objectief heeft een minimale scherpstelafstand van 30cm volgens de specificaties van de fabrikant. Indien we de brandpuntsafstand van het objectief instellen op 50mm, dan is de maximale vergroting van het objectief volgens de lensformule als volgt: 1/v + 1/b = 1/f, waarbij f=50mm en v=300mm. 1/300 + 1/b = 1/50. B is nu 59mm. N=B/V, N=59/300=0,019. De maximale vergroting is nu ongeveer 0,2 keer. Dit komt overeen met de specificaties die Sony van dit objectief heeft gepubliceerd op haar website.

Een voorbeeld mét tussenringen

Door het aanbrengen van tussenringen tussen het objectief en de camera wordt de de zogenaamde beeldafstand vergroot. Deze beeldafstand is dit afstand tussen het objectief en de beeldsensor van de camera. Hierdoor kan het objectief scherpstellen op onderwerpen die zich dichter bij de beeldsensor bevinden. Dit betekent echter ook dat bij het plaatsen van een tussenring het objectief niet meer op oneindig kan scherpstellen. Om op oneindig scherp te stelllen dient de tussenring dus eerst te worden verwijderd.

De maximale vergrotingsfactor met tussenring = vergrotingsfactor objectief + (mm tussenring / brandpuntsafstand)

Wanneer een tussenring van 13mm wordt gebruikt is de vergrotingsfactor als volgt geworden: 0,2 + (13/50)= 0,46. Door het aanbrengen van de tussenring is de vergrotingsfactor in dit geval dus meer dan verdubbeld!

Door het plaatsen van een grotere tussenring of eventueel meerdere tussenringen kan de vergrotingsfactor verder worden verhoogd. Dit kan echter niet onbeperkt. Bij een lens met een brandpuntsafstand <50mm komt het namelijk voor dat bij het plaatsen van meerdere tussenringen het scherpstelpunt van de camera zich in de camera bevindt in plaats van ervoor. Het gebruik van meerdere tussenringen is bij een objectief met een brandpuntsafstand >50 wèl mogelijk. Ik heb zelf de ervaring dat de tussenringen het prettigste werken met een objectief met een brandpuntsafstand van tenminste 100mm. Het gebruik van een objectief met een wat grotere brandpuntsafstand zorgt er tevens voor dat je een iets grotere voorwerpsafstand kunt gebruiken, waardoor voorkomen wordt dat het objectief een schaduw werpt op het onderwerp waarvan je een macrofoto wil maken.

Beeldkwaliteit bij gebruik van tussenringen

Hoe is het gesteld met de beeldkwaliteit bij het gebruik van tussenringen. In tegenstelling tot extenders bevatten de tussenringen geen glazen elementen waardoor de ringen geen extra vervorming veroorzaken. Voorzetlensjes, die ook gebruikt kunnen worden om de vergrotingsfactor te veranderen voor macrofoto’s, hebben dat nadeel over het algemeen wel. Bij het gebruik van tussenringen fotograferen we dichter op het onderwerp. Hiermee waarschijnlijk ook op een afstand waarvoor het objectief niet is geoptimaliseerd. Hierdoor kan de vervorming wel iets toenemen. Speciale macro-objectieven zijn uiteraard wel geoptimaliseerd op een kleine voorwerpsafstand. Mijn ervaring is dat met het gebruik van tussenringen een goede beeldkwaliteit kan worden gehaald.

Licht

Door het gebruik van tussenringen met een objectief en een camera gaat er wel licht verloren. Hierdoor zal er een langere sluitertijd of een hogere ISO-waarde gebruikt moeten worden voor het maken van de foto. Aangezien de ringen worden gebruikt voor het maken van macrofoto’s is dit echter in de praktijk nauwelijks een probleem. Bij het maken van macrofoto’s worden over het algemeen stilstaande objecten gefotografeerd en is de scherptediepte zo klein, dat over het algemeen toch gebruik wordt gemaakt van een statief. Een iets langere sluitertijd is hierdoor niet onoverkomelijk.

Waar moet je op letten bij het kopen van tussenringen?

• Ringen voorzien van contacten voor communicatie tussen objectief en camerabody. Bij tussenringen die voorzien zijn van zulke contacten blijft de autofocus en TTL lichtmeting gewoon werken. Indien de contacten ontbreken zal er handmatig scherpgesteld moeten worden.
• Stevige tussenringen. Goedkopere exemplaren willen door het waslijneffect nog wel eens licht doorlaten tussen de onderlinge ringen of bij de aansluitingen naar het objectief of camerabody. Door ditzelfde effect kunnen ook de elektrische contacten haperen.

Conclusie

Wat zijn nu de voor- en nadelen van het gebruik van tussenringen voor macrofotografie? Hieronder een opsomming.

Voordelen van het gebruik van tussenringen

+Tussenringen zijn relatief goedkoop

+ Er kan gebruik worden gemaakt van bestaande objectieven

+ Een tussenring kan gebruikt worden met meerdere objectieven, zelf in combinatie met macro-objectieven

Nadelen van het gebruik van tussenringen

– Bij het plaatsen van een tussenring kan het objectief niet meer op oneindig focussen.

– Flare bij het gebruik van goedkope exemplaren.

– Kleine afname van de kwaliteit in vergelijking met het gebruik van een speciale macrolens

– Bij het gebruik van tussenringen gaat er licht verloren.