Het gebruik van filters bij fotografie

In het tijdperk van analoge fotografie werd veel gebruik gemaakt van filters om bepaalde fotografie effecten te bereiken. Tegenwoordig is de ontwikkeling en nabewerking van foto’s veel eenvoudiger geworden en kunnen veel effecten bereikt worden zonder het gebruik van filters. Toch zijn filters voor fotografie nog niet volledig vervangbaar door een bewerking in Lightroom, Photoshop of een andere fotobewerkingsprogramma. In dit bericht vertel ik meer over het gebruik van filters in de fotografie.

Waarvoor gebruik je nog filters bij digitale fotografie?

Bescherming

Je kunt een filter gebruiken ter bescherming van je camera objectief tegen vuil, stof, zout en vingerafdrukken. Hierdoor verklein verklein je de kans op beschadigingen op het frontelement van jouw kostbare objectief.

Het reduceren van reflecties

Een filter kan ongewenste reflecties op oppervlakten van metaal, glas of water verminderen.

Het verbeteren van kleuren

Een kleurfilter kan gebruikt wordt om foto’s die je maakt een kleurzweem mee te geven, of in het geval van een zwart-wit foto’s de luminantie verhoudingen in de zwart-wit foto’s aan te passen.

Het corrigeren van de hoeveelheid licht die wordt doorgelaten.

In sommige omstandigheden is er te veel omgevingslicht om foto’s met een gekozen diafragma, ISO en sluitertijdcombinatie te maken omdat de foto dat overbelicht is. Dit is te corrigeren met een filter.

Welke filters worden hiervoor gebruikt?

UV-filter

Een UV-filter kent zijn oorsprong in het tijdperk van analoge fotografie. Bij het gebruik van film voorkwam het gebruik van een UV-filter een blauwe waas op de foto’s. Filmrolletjes waren namelijk extra gevoelig voor UV-licht. De sensoren van digitale camera’s hebben deze overgevoeligheid voor ultraviolet licht niet. Dit soort filters wordt daarom alleen nog maar gebruikt om te voorkomen dat er vuil neerslaat op het voorste element van het objectief. Vuil dat neerslaat op het filter is gemakkelijker te verwijderen dan van de lens.

Helaas hebben deze filters ook nadelen. Er bestaan verschillen tussen de kwaliteit van filters van de verschillende fabrikanten. Deze verschillen worden met name veroorzaakt door de kwaliteit van het glas waarvan het filter is gemaakt en verschillen tussen de kwaliteit van de coating die is aangebracht. Het gebruik van een filter met een lage kwaliteit kan gevolgen hebben voor de kwaliteit van de foto. Met name bij avond- en nachtfotografie kan flare door de afwezigheid van een goede coating zich manifesteren. Daarom is het gebruik van een dergelijk filter niet aan te raden bij het maken van foto’s bij kunstlicht.

Polarisatiefilter

Een polarisatiefilter wordt ook wel een polafilter genoemd. Polarisatiefilters zijn in een tweetal varianten beschikbaar, het lineaire polarisatiefilter en het circulaire polarisatiefilter (CPL). Tegenwoordig wordt eigenlijk alleen nog het circulaire polarisatiefilter gebruikt, omdat het lineaire polarisatiefilter niet goed samenwerkt met de autofocusfunctie van camera’s.

Een polarisatiefilter laat slechts licht in één richting door. Het ongepolariseerde of verstrooide licht wordt niet door het CPL filter doorgelaten.  Een CPL filter bestaat uit twee afzonderlijke delen. Het voorste del van het filter kan gedraaid worden om de richting waarin het filter werkt aan te passen. De stand van het filter waarin reflecties het beste gereduceerd worden is afhankelijk van de stand van het objectief ten opzichte van de zon. Als je je camera draait moet dus ook de stand van het filter worden aangepast om het beste effect te realiseren. Bij objectieven zonder internal focussing draait het frontelement wanneer er scherpgesteld wordt. Dit heeft tot gevolg dat de stand van het filter ook bij het veranderen van de focusafstand meedraait.  Als je een polafilter op een objectief zonder internal focussing gebruikt, dan kun je het beste gebruik maken van handmatig scherpstellen.

ND-filter

Een Neutral Density filter wordt gebruikt om de hoeveelheid die wordt doorgelaten en op te camerasensor valt aan te passen. Door het gebruik van een ND-filter kunnen zelfs bij daglicht foto’s met een langere sluitertijd te maken zonder dat de foto overbelicht raakt.  Wil je bijvoorbeeld een foto van een meer maken waarbij een lange sluitertijd wordt gehanteerd om het wateroppervlakte glad te laten lijken, maar is er te veel licht? In dit geval kun je gebruik maken van een filter om de hoeveelheid doorgelaten licht te verminderen. ND-filters zijn verkrijgbaar in verschillende dichtheden. Afhankelijk van het gekozen type filter laat deze 0,03% (ND3200) tot 50% (ND2) van het invallende licht door.

In de onderstaande tabel tref je een overzicht aan van de lichtdoorlatendheid van de ND-filters van verschillende dichtheden. Door middel van de toepassing van een 10-stops ND-filter kan de sluitertijd op een zonnige dag verlengd worden van 1/1000 seconde naar 1 seconde.

Gegradueerd ND-filter

Een gegradueerd ND-filter werkt hetzelfde als een normaal ND-filter, met het verschil dat het filter geleidelijk verloopt van licht naar donker. Dit filtertype wordt gebruikt om de belichting op een deel van de foto aan te passen. Een veelgebruikte toepassing van een ND-grad filter is het donkerder maken van de hemel indien de luminantieverschillen tussen de lucht en het landschap te groot is. Zonder toepassing van het filter is óf de lucht overbelicht, óf de grond onderbelicht. Met een ND-grad filter zijn beiden goed belicht op een foto te krijgen.

Kleurfilter

Fotografen gebruikten vroeger vaak kleurfilters bij analoge zwart-wit fotografie om de zwart-mix aan te passen. Hierdoor was het mogelijk om bepaalde kleuren lichter of donkerder te maken in een zwart-wit foto. Bij digitale fotografie is het effect van het gebruik van een kleurfilter bij zwart-wit foto’s hetzelfde. Bij kleurenfoto’s kan een fotograaf met een kleurfilter een kleurzweem toevoegen aan de foto. Het effect van een kleurfilter kan door postprocessing van een RAW-bestand ook volledig worden verkregen zonder kwaliteitsverlies. Het gebruik van een kleurfilter bij digitale fotografie is hierdoor tegenwoordig niet echt zinvol meer.

Meer weten?

Mocht je nog vragen hebben, laat dan een reactie achter op dit bericht op, of neem contact met mij op via de contactpagina.